Zwójka zieloneczka (Tortrix viridana) - tak jakby dębowa szarańcza

Zwójka zieloneczka - imago
Autor: Kurt Kulac CC-BY-SA-2.5 and GNU FDL

Zwójka zieloneczka to niepozorny - jak sama nazwa wskazuje zielony - motyl z rodziny zwójkowatych, którą w naszej rodzimej entomofaunie reprezentuje aż 452 gatunków, co klasyfikuje ją jako najbardziej zróżnicowaną gatunkową rodzinę motyli w Polsce. Mniej chlubny jest fakt, że sporą część stanowią gatunki, uznawane przez człowieka za szkodniki upraw i lasów.

Jaja zwójki zieloneczki
Autor: Hannes Lemme, Bugwood.org, ,  Attribution 3.0 Unported (CC BY 3.0)

Pozory mylą

Ot mały zielony motylek o rozpiętości skrzydeł w zakresie 1,8-2,3 cm. Dorosłe osobniki, żyją bardzo krótko - około 5-7 dni. Samiec różni się od samicy. Samica zwójki posiada żółtawozieloną głowę, tułów i skrzydła I pary, z kolei samiec ma jaskrawozieloną głowę, tułów i skrzydła I pary, za skrzydła drugiej pary są szarobrunatne. 

Samica składa białe jaja parami, w skupiskach, zabezpieczone substancją kitową. Wykluwają się z nich jasnozielone larwy z czarnobrunatną głową i brodawkami tegoż samego koloru na całym ciele.

Larwa zwójki zieloneczki
Autor: Hannes Lemme, Bugwood.org, Attribution 3.0 United States (CC BY 3.0 US)

Zanim z larwy powstanie zwiewny motylek, w cyklu rozwojowym, pojawia się czarna poczwarka o długości do 1 cm.

Dlaczego zwójka zieloneczka to szkodnik?

Poczwarka zwójki zieloneczki
Autor:Fabio Stergulc, Università di Udine, Bugwood.org, CC BY 3.0

Jak już wyżej wspomniano, po kopulacji samica składa jaja parami na gałązkach, w ich rozwidleniach czy u nasady liści. Zabezpieczone tzw. kitem jaja zimują. Wykluwają się z nich larwy - na przełomie kwietnia i maja, które wgryzają się w łuski pączków dębu. W przypadku ich braku opuszczają się niżej na produkowanej przez siebie nici - ułatwia ona również przemieszczanie się jej z wiatrem. Po pierwszym przepoczwarzeniu larwa nadal żeruje w pączku drzewa, nie mniej zdarzają się przypadki, iż zaczyna żywić się również liśćmi dębu. Starsze osobniki preferują wyłącznie liście dębowe przy czym zdarzają się przypadki, że zwójka zieloneczka w postaci larwalnej żeruje na liściach innych drzew.
Po 3 tygodniach żerowania - które przejawia się przerzedzeniem i zwijaniem liści dębu, dochodzi do ostatecznej metamorfozy trwającej 14 dni. Cykl zamyka się wraz z wykluciem nowego pokolenia motyli.
Zwójka zieloneczka jest bardzo niebezpiecznym szkodnikiem dębów, ponieważ przy masowej gradacji doprowadza do gołożeru, czyli całkowitego bądź prawie całkowitego pozbawienia drzewa bądź innej rośliny z liści.

Na całe szczęście zwójka ma wielu wrogów. Są nimi oczywiście ptaki owadożerne, pasożyty zwójki z rzędu muchówek i błonkoskrzydłych, a także owadzie drapieżniki takie jak pierwomrówka łagodna (Formica fusca), omarlica czterokropkowa (Dendroxena quadrimaculata) czy tęcznik liszkarz (Calosoma sycophanta).

Wilga zwyczajna (Oriolus oriolus) - 'rajski ptak' polskich lasów

Samiec (pierwszy) i samica wilgi zwyczajnej (źródło)

Letni gość

Wilga zwyczajna jest jedynym gatunkiem z rodziny wilg, który rozmnaża się w strefie umiarkowanej półkuli północnej. Pozostałe gatunki to ptaki klimatu tropikalnego zamieszkujące Afrykę, Azję i Australazję. I chociaż jest to ptak o przepięknych barwach, ze względu na przebywanie w koronach gęstych drzew dość trudno go zauważyć. Kiedy zjawia się na okres od maja do września, tka w koronach drzew, na rozwidleniu gałęzi półkoliste gniazdko z traw i włókien roślin. W nim składa 4 lub 5, lekko różowych, z rzadka kropkowanych jajek. Zdradza go jednak piękny melodyjny śpiew, który w wierzeniach ludowych miał zwiastować deszcz. Nie mija się to z prawdą, ponieważ wilgi zwyczajne preferują śpiewanie, gdy wzrasta wilgotność powietrza. Poniżej nagranie treli wilgi. 

(Autor: Vladimir Yu. Arkhipov, Arkhivov (Praca własna) [CC BY-SA 3.0]], Wikimedia Commons).

Wilgo gdzie żeś ty?

Wilgę, która żywi się głównie owadami, larwami i owocami, spotkać można na terenie całej Polski niżowej, w starych parkach i zadrzewieniach, a przede wszystkim w lasach liściastych i mieszanych. Jest to ptak o niebieskoszarych nogach, różowym dziobie oraz oczach z czerwoną tęczówką. Rozmiarowo podobny do szpaka - długość ok. 23 cm, rozpiętość skrzydeł do 50 cm. Samiec i samica nie różnią się wielkością, ale widoczny jest dymorfizm płciowy. Samiec wilgi jest soczyście żółty, z czarną kreską przy oku oraz końcówkami skrzydeł i ogonem. Z kolei samica jest żółtozielona, ma kreskowane białoszare podbrzusze. Jej kreska przy oku jest oliwkowozielona, tak samo jak grzbiet i skrzydła. Starsze przedstawicielki tego gatunku podobne są do samców i jedynie kolor kreski przy oku pozwala potwierdzić jej płeć. 

Wilga okiem kamery

Na koniec krótki film z gniazdującą wilgą w roli głównej, nagrany w Grudusku przez youtubera Guraleja.

Bryzgun brzozowiec (Cimbex femoratus) - szkodnik brzozy

Bryzgun brzozowiec - imago - źródło

Bryzguny to rodzina owadów z rzędu błonkoskrzydłych - spokrewnione np. z pszczołą miodną. W Polsce żyje 14 różnych gatunków sklasyfikowanych do tej rodziny, w tym bryzgun wierzbowiec, bryzgun olchowiec oraz omawiany w tym poście bryzgun brzozowiec.

Bryzgun brzozowiec - oblicze prawdziwe

Bryzgun brzozowiec nie należy do mikrusów w świecie owadów. Dorosły osobnik dorasta do 2,5 cm, a rozpiętość jego skrzydeł, które ciemnieją ku zewnątrz, nawet do 5 cm. Samce tego gatunku są przeważnie czarne, czasami żółto i czarno uwłosione, zaś z kolei samice charakteryzują się odwłokiem w kolorze żółtoczerwonym bądź żółtym. Larwę bryzguna brzozowca można pomylić z gąsienicą. Różni się jednak ona budową anatomiczną, charakterystyczną dla larw. Jest ona zielona lub żółtozielona, z czarnym obrzeżonym na żółto paskiem na grzebiecie. Posiada 3 pary nóg tułowiowych oraz 8 par posuwek na odwłoku. Po wykluciu z zielonkawych nerkowatych jaj, larwa tego gatunku żeruje na liściach brzozy, po czym wczesną jesienią schodzi z drzewa, aby w runie otoczyć się brunatnym kokonem i przezimować. Po nastaniu odpowiednich warunków wiosną, rozpoczyna się przepoczwarzenie larwy w dorosłego osobnika, trwające 3-4 tygodni.  

Bryzgun brzozowiec - larwa - źródło

Dlaczego bryzgun to szkodnik?

Z gospodarczego punktu widzenia zarówno larwy bryzguna jak i osobniki dorosłe przyczyniają się do osłabienia kondycji brzozy brodawkowatej (Betula pendula). Samica tego owada potrafi złożyć od 40 do 200 jaj, przy czym każde osobno po wycięciu "kieszeni " na dolnej stronie liścia. Larwy po wykluciu żerują na liściach brzozy przez całe lato - głównie wieczorem i w nocy - aż osiągną dorosłość - przeważnie następuje to w sierpniu i wrześniu. 

Po przepoczwarzeniu, dorosłe bryzguny pojawiają się w czerwcu bądź maju. Nacinają one swoimi żuwaczkami korę brzozy i żywią się sokami tego drzewa.  Na całe szczęście bryzgun ma również swoje pasożyty takie jak przedstawiciele rodziny Tachinidae (muchówki) czy Ichnuemonidae (gąsienniczki), które przeważnie zapobiegają gradacji tego szkodnika.

IUL - Instrukcja urządzania lasu - wprowadzenie

Instrukcję urządzania lasu (IUL) można porównać do swoistego rodzaju vademecum, być może nawet Biblii dla sektora leśnego. 

Jest to akt prawny, który zawiera sobie wytyczne z zakresu urządzania lasu, wynikające z obowiązującego porządku prawnego - ustawy i rozporządzenia - a także wydawanych przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych zarządzeń - ostatnie dwa obowiązujące, a zarazem definiujące wygląd IUL to: Zarządzenie nr 55 [do pobrania] Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 21 listopada 2011 r. w sprawie "Instrukcji urządzania lasu" (ZU-7019-72/2011) oraz Zarządzenie nr 83 [do pobrania] Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 23 listopada 2012 r. w sprawie korekty "Instrukcji urządzania lasu", stanowiącej załącznik do Zarządzenia nr 55 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 21 listopada 2011 r. (ZU-042-01-81/2012). Z racji tego, że wraz z upływem czasu dochodzi do zmian w prawie, a także w technologiach umożliwiających jeszcze lepsze podejście do kwestii urządzania lasu, dokument jakim jest IUL jest co jakiś czas aktualizowany. Aktualna składa się z trzech tomów - charakterystyka poniżej - oraz załącznika w postaci materiałów uzupełniających, w skład których wchodzi indeks do IUL, zestawienie tabel i wzorów, zestawienie aktów prawnych, instrukcji, wytycznych oraz słownika terminów i pojęć z zakresu leśnictwa oraz geomatyki. [do pobrania] oraz map wzorcowych [do pobrania] - jedna z nich poniżej:

Źródło: Lasy Państwowe

IUL część I - Instrukcja sporządzania projektu planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa

W tej części IUL znajdują się informacje związane z planem urządzania lasu (PUL), takie jak:
Zasady ogólne PUL - cel, zadania, przedmiot, zawartość, a także jego okres ważności i możliwość zmiany w czasie trwania;

• Informacje o pracach inwentaryzacyjnych takich jak prace siedliskowe, przygotowawcze – związane z zebraniem danych o obszarach chronionych, polityce zagospodarowania przestrzennego regionu oraz ewidencji gruntów;
• Informacje na temat taksacji oraz inwentaryzacji zasobów drzewnych dla obrębu leśnego, pomiarach drewna martwego oraz opracowaniu wyników inwentaryzacji lasu;
• Zakres analizy gospodarki leśnej na czas obowiązywania PUL oraz stanu zasobów drzewnych;
• Informacje o pracach planistyczno-prognostycznych;
• Informacje o tzw. elaboracie – ogólnym opisie lasów nadleśnictwa;
• Zakres sporządzania projektu PUL dla nadleśnictwa wraz z wymogami jego uzgadniania i zatwierdzania;
• Informacje o standardzie leśnej mapy numerycznej.

IUL część II - Instrukcja wyróżniania i kartowania w Lasach Państwowych typów siedliskowych lasu oraz zbiorowisk roślinnych

IUL część II - Instrukcja wyróżniania i kartowania w Lasach Państwowych typów siedliskowych lasu oraz zbiorowisk roślinnych

Druga część IUL ma charakter wybitnie siedliskoznawczy.  Zawiera ona informacje na temat wymogów stawianych pracom siedliskowym, takich jak:

• Ich przedmiot, obiekt, cel, metodyka i zakres;
• Wyróżnianie i kartowanie siedlisk leśnych;
• Metodyka laboratoryjnych analiz chemicznych i pozwalających na określenie SIG – siedliskowy indeks glebowy;
• Mapie siedlisk, części opisowej  oraz finalnym kształcie dokumentacji siedliskowej.

Ta część IUL zawiera również informacje na temat prac fitosocjologicznych związanych z leśnymi siedliskami roślinnymi.

IUL część III - Instrukcje techniczne sporządzania i wydruku map leśnych

Część trzecia instrukcji jest przykładem regulacji technicznej w zakresie kartografii leśnej, zawierającej wymogi sporządzania, odwzorowania, treści i formy dla:

• Mapy gospodarczej;
• Mapy gospodarczo-przeglądowej;
• Map przeglądowych;
• Mapy sytuacyjnej i map sytuacyjno-przeglądowych;
• Map siedlisk leśnych, zbiorowisk roślinnych oraz wizualizacji leśnych siedlisk przyrodniczych.