Regionalizacje przyrodnicze Polski

Polska jako kraj w świadomości większości z nas dzieli się na jednostki administracyjne, ewentualnie na wybrzeże, niziny, wyżyny i góry. W naukach przyrodniczych, a także leśnych można jednak spotkać inne, ciekawe sposoby regionalizacji kraju.

Regionalizacja fizycznogeograficzna wg Kondrackiego

Stworzona w połowie ubiegłego wieku przez Jerzego Kondrackiego, a następnie modyfikowana przez niego i Andrzeja Rychlinga, kompleksowo dzieli krainy geograficzne Polski w oparciu o warunki naturalne kraju w kontekście geografii fizycznej. W taki oto sposób Polska została podzielona (w kolejności od największej jednostki do najmniejszej) na megaregiony, prowincje, podprowincje, makroregiony i mezoregiony - co można zobaczyć na opracowanej przez  Qqerima, jednego z autorów na portalu Wikipedia, mapie:

Źródło: Wikipedia, Autor: Qqerim CC BY-SA 3.0

Jeżeli nie wiesz w jakiej krainie fizycznogeograficznej leży interesujące Cię miejsce, wejdź na geoportal Centralnej Bazy Danych Geologicznych. Po lewej stronie jest lista danych wyświetlanych przez portal. Po wybraniu warstwy regiony fizyczno-geograficzne, a następnie wskazaniu interesującego nas regionu za pomocą funkcji jaką ma czerwony guzik z literą i, poniżej mapy wyświetli się tabela z danymi. Poniżej przykład dla mezoregionu Góry Świętokrzyskie:

Regionalizacja klimatyczna wg Romera

Jest kilka regionalizacji klimatycznych Polski. Nie mniej bardzo ważnym dziełem dla nauk przyrodniczych jest podział Polski na regiony i krainy klimatyczne, dokonany przez wybitnego polskiego geografa i kartografa Eugeniusza Romera w oparciu o izogradienty klimatyczne. Z definicji jest to "suma zmienności elementów klimatycznych danego obszaru w stosunku do odległości" (Romer 1949), czyli upraszczając izogradient pozwala wyznaczyć granice obszaru o podobnych wartościach klimatycznych tj. np. wielkość opadu czy temperatury. Wydzielono na tej podstawie 7 regionów klimatycznych podzielonych na krainy, tak jak na mapie poniżej:

Źródło:Alojzy Woś, „Regiony klimatyczne Polski w świetle częstości występowania różnych typów pogody”, Zeszyty Instytutu Geografii I Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Nr 20 1993 r.

Legenda:

Region A (Klimaty Bałtyckie) podzielony na 6 krain (A1-A6), kolejno: Zalew Odrzański, Pobrzeże Kołobrzeskie, Pobrzeże Koszalińsko-Słupeckie, Pobrzeże Łebskie, Pobrzeże Rozewsko-Helskie i Żuławy Wiślane;

Region B (Klimaty Pojezierne) podzielony na 10 krain (B1-B10), kolejno kraina Gryficka, Drawska, Połczyńska, Bytowska, Człuchowska, Tucholsko-Złotowska, Ostródzka, Olsztyńska, Olecka, Sejneńska;

Region C (Klimaty Wielkich Dolin) podzielony na 11 krain (C1-C11), kolejno kraina Szczecińska, Brandenburska, Gorzowska, Zielonogórska, Poznańska, Gnieźnieńsko-Kaliska, Warszawska, Mławska, Puszcza Myszyniecka, kraina Łomżyńsko-Grodzieńska i Chełmsko-Podlaska;

Region D (Klimaty Wyżyn Środkowych) podzielony na 4 krainy (D1-D4), kolejno kraina Śląsko-Krakowska, Zagłębie Nidy, Wyżyna Świętokrzyska oraz Wyżyny i Krawędzie Lubelsko-Lwowskie;

Region E (Klimaty Podgórskich Nizin i Kotlin) podzielony na 6 krain (E1-E6), kolejno kraina Zgorzelecka, Głogowsko-Legnicka, Wrocławsko-Opolska, Górnośląska, Brama Morawska oraz kraina Sandomierska;

Region F (Klimaty Górskie i Podgórskie) podzielony na 9 krain (F1-F9), kolejno to Brama Izerska, Karkonosze, Brama Trutnowska, Kraina Kłodzka, Brama Morawska; Pogórza, podgórza i góry Beskidu Śląskiego oraz Zachodniego; Pogórza, podgórza i góry między Rabą a Dunajcem z Tatrami, Pogórze Wielicko-Przemyskie, Beskid Wschodni;

Region G (Zacisze śródgórskie) podzielony na 3 krainy (G2-G4), kolejno Kotlina Spiska z Pieninami i częścią Beskidu Niskiego, Klin Samborsko-Sądecki oraz Maleńka Kotlina Kamieniogórska.

Regionalizacja klimatyczna wg Wosia

Koncepcję podziału Polski ze względu na klimat w oparciu o izogradient klimatyczny zaproponował prof. dr hab.  Alojzy  Woś - meteorolog i klimatolog, wieloletni pracownik Zakładu Klimatologii Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Podzielił on Polskę w oparciu o charakterystyczne, odrębne cechy klimatu - wyróżnienie oparte o średnią liczbę dni w roku danych typów pogody - na 28 regiony klimatyczne jak na mapie poniżej:

Źródło:Atlas obszarów wiejskich w Polsce, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.

Regionalizacja geobotaniczna wg Matuszkiewicza

Autorem tego podziału Polski jest znany, poprzez swoje dzieła praktycznie wszystkim przyrodnikom, prof. dr hab.  Jan  Marek  Matuszkiewicz, wybitny botanik, biogeograf i fitosocjolog. Oparł on swój podział o zróżnicowanie szaty roślinnej na terenie Polski, wydzielając główne regiony w oparciu o mapy potencjalnej roślinności naturalnej zaś jednostki niższego rzędu w oparciu o kryteria wynikające z biogeografii, krajobrazu i syntaksonomii analizowanych obszarów. Zastosowany podział jest trzystopniowy. Wielką literą oznaczone są działy geobotaniczne, pierwsza cyfra po niej to numer krainy geobotanicznej, zaś druga okręgu geobotanicznego. Na terenie Polski istnieje aż 928 okręgów geobotanicznych.

Kompletne opracowanie on-line można znaleźć tutaj (klik).

Źródło: Jan Marek Matuszkiewicz, Regionalizacja geobotaniczna Polski, IGiPZ PAN, Warszawa, 2008

Regionalizacja przyrodniczo-leśna Polski

Historia regionalizacji leśnych na ziemiach polskich sięga przełomu XIX i XX stulecia. Regionalizacja wg Strzeleckiego (1894) opierała się na wydzieleniach - dzielnicach - bazujących na udziale drzewostanów jodłowych, świerkowych i sosnowych w lasach. Kolejna z 1927 roku regionalizacja według Jedlińskiego oparta była na dzielnicach siedliskowych wydzielanych w oparciu o zasięg naturalnego występowania poszczególnych gatunków drzew. Ostatnia regionalizacja przed zmianami granic kraju w wyniku wojny, oparta była na wydzieleniach wynikających z dominującego udziału gatunków drzew w lasach, danego regionu. Tak powstała regionalizacja z podziałem na dzielnice geograficznoleśne według Włoczewskiego.
Po II wojnie światowej, powstało kilka koncepcji podziału regionalnego Polski dla potrzeb leśnictwa. Przełomowa okazała się praca autorstwa Mroczkiewicza z 1952 roku wprowadzająca regionalizację przyrodniczo-leśną, która wydzielała krainy przyrodniczo-leśne składające się z dzielnic. Było to rozwiązanie kompleksowe uwzględniające czynniki abiotyczne takie jak rzeźba terenu, klimat, rodzaj podłoża oraz  biotyczne - czyli udział, zasięg i występowanie poszczególnych gatunków drzew. Kolejne regionalizacje przyrodniczo-leśne były ulepszeniem tej z 1952 roku, w oparciu o dostępną wiedzę i doświadczenie. Tak powstały między innymi dzięki Tramplerowi nowe opracowania w roku 1969, 1979, 1990 i obowiązująca do dziś regionalizacja przyrodniczo-leśna Polski 2010. Ciekawostką jest fakt, że do 1990 r. dzielono Polskę na krainy i dzielnice, następnie w latach 1990-2010 dzielono dodatkowo na mezoregiony, po czym od obowiązującej aktualnie od 2010 r. regionalizacji przyrodniczo-leśnej Polski z podziału zniknęły dzielnice. Aktualny podział na krainy i mezoregiony przedstawia poniższa mapa.

Źródło: "Regionalizacja przyrodniczo-leśna Polski 2010"

Cały obszerny dokument, wraz z opisem metodyki i opisem poszczególnych jednostek podziału można pobrać na stronie Lasów Państwowych (klik)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Źródła:Encyklopedia Leśna, Jan Marek Matuszkiewicz, Regionalizacja geobotaniczna Polski, IGiPZ PAN, Warszawa, 2008;Atlas obszarów wiejskich w Polsce, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN;Alojzy Woś, „Regiony klimatyczne Polski w świetle częstości występowania różnych typów pogody”, Zeszyty Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Nr 20 1993 r.; R.Jaszczak, K. Maguski, "Urządzanie lasu", Wydawnictwo UP w Poznaniu.